Możliwość zagwarantowania równego dostępu do usług i produktów cyfrowych dla każdego, w tym dla osób z niepełnosprawnością, stała się priorytetem wielu organizacji nie tylko ze względów społecznych czy moralnych, ale także z uwagi na obowiązki wynikające z prawa. Obecnie zaledwie niewielki procent zasobów Internetu dostępny jest dla osób z niepełnosprawnościami. Wkrótce ma się to zmienić.
Czym jest dostępność cyfrowa?
Dostępność cyfrowa nie odnosi się wyłącznie do kwestii technicznych. Zapewnienie dostępności strony internetowej czy aplikacji mobilnej opiera się na uwzględnieniu potrzeb różnych użytkowników, którzy na przykład:
- Chcą zrozumieć, co znajduje się na zdjęciu, pomimo braku zdolności widzenia;
- Nie mogą korzystać z myszy, ale do nawigacji po stronie używają klawiatury;
- Powiększają widok strony lub zmieniają jej kolory, aby lepiej zobaczyć treści;
- Modyfikują ustawienia przeglądarki, aby treść była dla nich bardziej czytelna.
Te zasady obejmują wszystkie elementy strony i aplikacji, nie tylko treść ale także sposób działania czy nawet kod, w którym jest napisana.
Europejski Akt Dostępności (Dyrektywa 2019/882)
W większości państw strony rządowe i strony administracji publicznej oraz witryny internetowe instytucji takich jak muzea czy biblioteki muszą zapewniać równość w dostępie do swoich zasobów dla wszystkich obywateli, także tych z niepełnosprawnościami. Unijna Dyrektywa 2016/2102 została wdrożona w Polsce już w 2019 r. poprzez Ustawę o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych.
Od 28 czerwca 2025 r. wymóg ten będzie dotyczyć również sektora prywatnego, w tym e-commerce.
W ramach realizacji zobowiązań wynikających z Konwencji Narodów Zjednoczonych o Prawach Osób Niepełnosprawnych Unia Europejska postanowiła wprowadzić nowe zharmonizowane standardy dostępności cyfrowej dla osób z niepełnosprawnościami. Należy jednak pamiętać, że niepełnosprawność nie musi być rozpatrywana tylko w kategoriach fizycznych. Zagwarantowanie równych szans dostępu do treści cyfrowych dotyczy też osób z trudnościami poznawczymi czy nawet osób starszych. Dyrektywa 2019/882 czyli inaczej Europejski Akt Dostępności (ang. European Accessibility Act, EAA) ma na celu stworzenie środowiska, w którym dostępność do produktów i usług nie jest przywilejem, ale warunkiem równego uczestnictwa w społeczeństwie, niezależnie od możliwości fizycznych czy psychicznych.
Termin na implementację EAA upłynął 28 czerwca 2022 r., natomiast przepisy ustawy wdrożeniowej mają obowiązywać od 28 czerwca 2025 r. Projekt Ustawy o zapewnianiu spełniania wymogów dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze wpłynął do Sejmu pod koniec 2023 r.
Zakres przedmiotowy
Skupiając się na technologiach cyfrowych (ale nie tylko) EAA obejmie szeroki zakres produktów, które będą wprowadzone do obrotu po 28 czerwca 2025 r., oraz usług świadczonych po tej dacie.
W skrócie chodzi m.in. o:
- Usługi związane z transportem pasażerskim,
- Usługi audiowizualne i telekomunikacyjne oraz związane z nimi urządzenia,
- Usługi bankowe i finansowe oraz powiązane urządzenia;
- Komputery, smartfony, aplikacje mobilne oraz systemy operacyjne;
- Dostęp do mediów, rozrywki i edukacji, e-booki, bilety elektroniczne;
- Zgłoszenia alarmowe i dostęp do służb ratunkowych;
oraz, a może przede wszystkim:
- E-commerce.
Warto zwrócić uwagę, że przepisy będą miały zastosowanie wyłącznie w zakresie, w jakim zapewnienie zgodności z nimi nie będzie wymagało wprowadzenia istotnej zmiany podstawowych właściwości danego produktu albo usługi.
Czy przepisy obejmą Twoją działalność?
Przedsiębiorcy działający w wyżej wskazanych sektorach będą musieli dostosować się do przepisów wynikających z Dyrektywy. Wyjątkiem objęte będą mikroprzedsiębiorstwa definiowane jako „przedsiębiorstwa zatrudniające mniej niż 10 osób, których roczny obrót lub bilans roczny nie przekracza 2 mln EUR”.
Przepisy dotyczące dostępności cyfrowej nie będą obowiązywać mikroprzedsiębiorców, jednak planowane są wytyczne i narzędzie mające ułatwić im zapewnianie dostępności związanej z ich towarami i usługami.
Niezależnie jednak od wielkości przedsiębiorstwa i planów rozwojowych, dostosowanie się do nowych wymogów (poza kosztami wdrożenia*) niesie ze sobą wiele plusów, nie tylko wizerunkowych, ale i ekonomicznych.
Lepsza dostępność strony internetowej może zapewnić zwiększenie konkurencyjności oferowanych towarów i usług oraz wzrost przychodów ze sprzedaży, ponieważ więcej osób będzie mogło skorzystać z witryny.
*Nie trzeba będzie spełniać wymagań dotyczących dostępności cyfrowej w zakresie, w jakim zapewnienie zgodności będzie wiązało się z poniesieniem nadmiernych kosztów.
Potencjał rynku
W skali globalnej niepełnosprawność dotyka 1,3 miliarda osób (źródło danych: WHO), co przekłada się na ogromną siłę nabywczą. Według raportu „Return on Disability”, razem z przyjaciółmi i rodziną osoby niepełnosprawne mają do dyspozycji ponad 13 bilionów dolarów rocznych dochodów.
Z danych Eurostatu wynika, że aż 27% populacji Unii Europejskiej powyżej 16 roku życia w 2022 r. miało pewną formę niepełnosprawności, oznacza to 101 milionów osób, czyli jedną czwartą dorosłych osób w UE.
W Polsce liczba osób niepełnosprawnych według NSP z 2021 r. wynosiła 5 447 548, co stanowiło ponad 14% całkowitej populacji Polski. Oznacza to, że w Polsce jedna na siedem osób boryka się z pewną formą niepełnosprawności. Z badań GUS wynika, że liczba ta stale rośnie.
Jest to zatem ogromna grupa odbiorców oraz szansa na dostarczenie produktów i usług do osób, które tego potrzebują.
Warto też mieć na względzie coraz większą świadomość konsumentów i ich oczekiwania wobec zrównoważonych działań różnych marek, gdy chodzi o środowisko, klimat oraz społeczeństwo. ESG (ang. Environment, Social, Governance) ma szczególnie duże znaczenie dla nabywców z generacji Z, wśród których aż 89% deklaruje gotowość do zakupu produktów od przedsiębiorców wspierających działania społeczne i środowiskowe, a 65% deklaruje, że zwraca uwagę na społeczną odpowiedzialność firm (czyli CSR, ang. Corporate Social Responsibility) przed dokonaniem decyzji zakupowej (źródło danych: The Valuable 500 Global Trends Report).
Jak ocenić dostępność strony internetowej?
Strona internetowa jest dostępna, gdy spełnia kryteria WCAG (ang. Web Content Accessibility Guidelines). WCAG to zestaw wytycznych, które określają poziom dostępności całego świata cyfrowego w tym stron internetowych zapewniających dostęp do produktów lub usług, również takich jak usługi rozrywkowe czy informacyjne. Warto o nich pamiętać już na etapie projektowania produktu czy komunikacji cyfrowej.
WCAG składa się z 3 poziomów zgodności (tzw. mierzalnych kryteriów sukcesu):
- A to poziom podstawowy,
- AA to zalecany poziom zgodności i standard globalny,
- AAA to poziom zgodności, który przeznaczony jest dla dedykowanego oprogramowania (niekoniecznie zatem dla ogólnych stron internetowych).
Powyższe kryteria sukcesu stanowią jednocześnie listę kontrolną, która pomaga w przeprowadzeniu audytu dostępności cyfrowej strony internetowej.
Najnowszą wersją wytycznych jest WCAG 2.2, która została opublikowana przez World Wide Web Consortium (W3C) w październiku 2023 r. Obecnie trwają prace nad WCAG 3.0.
W Polsce powszechnie funkcjonującym standardem jest specyfikacja WCAG 2.1. (poziom AA jest wymagany przez wspomnianą Ustawę o dostępności cyfrowej podmiotów publicznych).
Warto zauważyć, że nowe kryteria sukcesu w WCAG 2.2 stanowią rozwinięcie WCAG 2.1 i dotyczą przede wszystkim trudności poznawczych. Zgodnie z WCAG 2.1, aby w pełni osiągnąć poziom dostosowania AA, należy spełnić 50 kryteriów. Chcąc dostosować swoją platformę do wytycznych WCAG 2.2 na poziomie AA konieczne będzie spełnienie 58 kryteriów (z puli 87 wszystkich kryteriów sukcesu).
Co musisz zrobić, aby Twoja strona była dostępna cyfrowo?
Dostępność definiowana jest poprzez cztery ogólne zasady: zrozumiałość, funkcjonalność, postrzegalność i kompatybilność (solidność).
Aby zapewnić dostępność cyfrową Twojego sklepu internetowego, upewnij się, że:
- Wszyscy użytkownicy mogą korzystać ze strony internetowej lub aplikacji za pomocą dostępnych dla nich zmysłów. Oznacza to między innymi:
- zapewnienie alternatywnych opisów tekstowych („alt text”) dla treści nietekstowych, takich jak zdjęcia i grafiki, aby osoby niewidome mogły zrozumieć ich zawartość;
- udostępnienie transkrypcji tekstowych dla materiałów audio;
- dodanie napisów i audiodeskrypcji do filmów;
- zapewnienie responsywności strony, czyli automatycznego dostosowywania się widoku do szerokości ekranu urządzenia użytkownika.
- Wszyscy użytkownicy mogą znajdować i używać treści oraz funkcji, niezależnie od tego, jak nawigują. Oznacza to między innymi:
- zapewnienie możliwości obsługi wszystkiego za pomocą samej klawiatury;
- zapewnienie czytelności elementu, który jest aktualnie wybrany za pomocą klawiatury (tzw. fokus);
- unikanie skomplikowanych gestów na ekranach dotykowych lub zapewnienie prostszych alternatyw;
- udostępnienie możliwości wyłączania i zmiany skrótów klawiaturowych.
- Wszyscy użytkownicy mogą zrozumieć treści i sposób działania strony lub aplikacji. Oznacza to między innymi:
- użycie prostego języka, bez zbędnych słów czy urzędniczego żargonu;
- unikanie trudnych słów i wyjaśnienie ich w prosty sposób, jeśli są niezbędne;
- dodanie wyjaśnień do skrótów i akronimów;
- udostępnienie zrozumiałych komunikatów błędów w formularzach oraz podpowiedzi jak je poprawić.
- Treści i funkcje działają poprawnie w różnych programach użytkowników. Można to osiągnąć między innymi poprzez:
- prawidłowy kod, zgodny ze standardem sieciowym HTML;
- udostępnienie informacji o statusie lub stanie dla użytkowników korzystających z technologii asystujących;
- zapewnienie, że ważne komunikaty czy okna modalne są zgłaszane przez technologie asystujące.
Należy pamiętać, że dostępność cyfrowa to nie tylko kwestia spełniania wymagań prawnych. Chodzi o stworzenie cyfrowego świata, w którym każdy może uczestniczyć w takim samym stopniu.
Osoby z niepełnosprawnością stanowią ogromny i bardzo niedoceniony rynek z punktu widzenia założeń biznesowych, a zwrot z inwestycji w dostępność może okazać się ogromny. Przedsiębiorcy powinni czuć się zachęceni, aby od razu wdrażać dostępność we wszystkim co robią, ponieważ dzięki temu docierają do jeszcze większej grupy odbiorców, a ich produkty i usługi stają się konkurencyjne, same zaś strony internetowe pozycjonują się wyżej w wynikach wyszukiwania Google. Zapewnianie dostępności cyfrowej wpisuje się w trend inkluzywności i różnorodności, o której warto pamiętać również w komunikacji marketingowej.
